نویسندگان

چکیده مقاله

تکرار یکی از ارکان مهم و اساسی موسیقی شعر و یکی از زیباترین شگردهای ادبا در زینت بخشیدن به کلام است. تکرار در سطوح آوایی، واژگانی و جمله، سبب پدید آمدن اوزان عروضی، تکرار در قافیه و ردیف شعر و آرایه‌های لفظی می‎شود. انواع جناس و از میان آن‌ها جناس‌های اشتقاق و شبه اشتقاق، بخش مهمی از موسیقی تکرار را تشکیل می‌دهند. به جناس‌های اشتقاق و شبه اشتقاق از دیدگاه تکرار آوایی نگریسته می‌شود؛ چرا که دو واژۀ متجانس، آواها و واج‌های مشترکی دارند. نگارنده در این پژوهش با هدف دست‎یافتن به رابطۀ جناس‌های اشتقاق و شبه اشتقاق با تکرار واژگانی، این جناس‌ها را به عنوان نوعی تکرار موسیقی آوایی، با تکرار واژه مقایسه کرده و به این یافته‌ها دست پیدا کرده‌است: وجود هر یک از انواع وندها (تصریفی یا اشتقاقی) در متجانسین تعیین می‎کند که این تکرار از نوع تکرار آوایی جناس اشتقاق و شبه اشتقاق است یا این‌که تنها تکرار واژگانی است و در مقولۀ این جناس‌ها نمی‎گنجد؛ بدین ترتیب که اگر وند به‌ کار رفته در ساختار واژگان، وند اشتقاقی باشد، تکرار از نوع آوایی جناس اشتقاق است و در غیر این صورت، وجود وند تصریفی، تکرار واژگانی را پدید می‎آورد و در مقولۀ جناس اشتقاق نمی‎گنجد؛ اگر چه ممکن است از سایر دیدگاه‌ها، چون جناس مذیل، مطرف، واج‌آرایی و... بدان پرداخت. همچنین کلماتی که از یک ریشه بوده؛ ولی اشتقاق‌زایی در ساختار آن‌ها وجود ندارد، می‌توانند از دیدگاه جناس شبه اشتقاق در زبان فارسی مورد تدقیق و تحلیل قرار گیرند. پرداخت.