|
آثار ادبی را با رویکردهای متنوّعی می‌توان بررسی نمود که فرمالیسم یکی از این رویکردهاست و در آن مبحث آشناییزدایی مطرح می‌شود. آشناییزدایی با نگاهی ادبی به یک متن یا شعر مینگرد و شاخصهها و عناصر مؤثّر در بافت کلام را که سبب امتیاز و برجسته شدن یک اثر ادبی نسبت به دیگر آثار می‌شود؛ بررسی می‌کند. مثنوی «وامق و عذرا»ی عنصری از منظومه‌های زیبا و معروف غنایی به شمار می‌آید که نظیره‌های بسیاری از آن ساخته شده است. یکی از این نظیره‌ها اثر خواجه شعیب جوشقانی شاعر برجستۀ عصر صفوی است، دوره‌ای که در آن منظومه‌سرایی و داستان‌پردازی به ویژه نظیره‌پردازی رونق دارد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از شیوۀ مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است و هدف آن، دست یافتن به عواملی است که سبب برجسته شدن این منظومه می‌شود. نتیجۀ بررسی‌ها نشان می‌دهد که آشنايي‌زدايي و خلّاقيّت در سطوح مختلف منظومۀ خواجه شعیب دیده می‌شود و این شاعر خوش قریحۀ دربار شاه عبّاس صفوی با استفاده از هنجارگریزی (قاعده‌کاهی) و هنجارافزایی (قاعدهافزایی) اشعارش را زیبا و تأثیرگذار نموده است.
|
