|
ضمایر از جمله شناورترین عناصر و اجزای بافت شعری‌اند. در بافت شعریِ منسجم که تمامی اجزاء برای یکپارچگیِ آن نقش ایفا می‌کنند، ضمایر، با آن که جانشین و به ظاهر از کوچک‌ترین اجزای کلامند، از امکانات زبانیِ بالایی برخوردارند. حافظ با حذف اسم و جانشینیِ ضمیر از یک سو و شناور کردن ضمیر از سوی دیگر، حرکت و پویاییِ شعرش را نیز تقویت می‌کند. در این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی، مواردی از قابلیت‌های ضمیر در شعر حافظ، از جنبۀ شناوری و حرکت، بررسی می‌شود. با توجه به تأکید جرجانی بر وحدت اجزای کلام و اهمیت محل استقرار لفظ در بافتی منسجم برای افادۀ بهترین معنا، به امکاناتِ زبانیِ ضمایرِ شناور و تغییراتِ فزاینده‌ای که در شعر حافظ، پدید آورده‌است، می‌پردازیم. حاصل این پژوهش نشان می‌دهد، شناور شدن ضمایر، علاوه بر نقش‌آفرینی‌های متعدد، به گسترش معنا، ایجاد ارتباط در محورهای افقی و عمودی، توسع شمول مخاطب و مرجع، فراهنجاری و برجستگیِ زبانِ شعر او می‌انجامد.
|
