نویسندگان

چکیده مقاله

 توجّه به نثر هنرمندانه و کوشش برای اظهار فضل و هنر در نوشتن، از دیرباز، موجب به‌کارگیری صنایع ادبی و واژگان مهجور و متروک در آفرینش متونی ادبی شده است که نوعي از آن با عنوان مقامه شناخته می‌شود. پس از انتشار نخستین مقامه‌ها در زبان فارسی، این گونه‌ی ادبی از سیطرۀ موضوعات معدود و محدود بیرون آمد و در مواردی عنوان مقامه نیز از آن گرفته شد؛ امّا مختصات و ویژگی‌های آن در قالبِ عناوینی نو ادامه یافت. یکی از گونه‌های نثر فارسی که نویسنده در آن مانند مقامه در پی هنرنمایی و آفرینش اثری ادبی است، منشآت و نامه‌نگاری است که منشآت فرهاد میرزا معتمدالدوله یکی از نمونه‌های آن در عصر قاجار است. در این پژوهش به شیوة تحلیلی- توصیفی به جست‌وجوی ویژگی‌های مقامه در منشآت فرهادمیرزا و بررسی پیروی او از ویژگی‌های این گونه‌ی ادبی در نگارش منشآت خواهیم پرداخت. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که فرهادمیرزا در منشآت با به‌کارگیری صنایع ادبی و خلق نثر فنی و استفاده از لغات مهجور و متروک، مانند مقامه‌نویسان پیشین به اعنات و لزوم مالایلزم می‌پردازد و از سجع و واژگان تازی در جملات فارسی نیز بهره می‌گیرد. در برخی از عبارات هم، معنا و مفهوم جمله را فدای لفّاظی می‌کند؛ به‌گونه‌ای که می‌توان منشآت او را یکی از واپسین نمونه‌های مقامه‌نویسی در ادبیّات فارسی دانست.