نویسندگان

چکیده مقاله

علم معانی که که عمده مباحث آن سخن بلیغ است، به گستره ای از ظریف ترین شیوه های زیبایی شناختی کلام و تأثیر آن اطلاق می شود از جمله قابلیت های زبانی این علم که به مقتضای حال و مقام بیان می شود تا سخن را مؤثرتر جلوه دهد، اغراض ثانوی کلام خبری و انشایی است که در کتاب های بلاغی ضمن بحث کلام خبری و انشایی به برخی از مقاصد ثانوی این نوع از کلام که در حیطۀ معانی مجازی آن است پرداخته اند؛ هرچندکه اغراض ثانوی، تنها به همین معانی ثانوی یاد شده در این کتب محدود نمی شود و پویاتر و بیشتر از موارد یادشده است. نظر به اهمیت این بحث و نقش آن در بررسی و درک بهتر کلام و فواید آن در فن سخنوری، زبان شناسی، نقدادبی، دستور زبان و... که به نوعی همگی به علم معانی مربوط می شوند، ضرورت می یابد که در این خصوص، به موارد چندی که در درک و ره یابی به معانی و اغراض ثانوی کلام مؤثرند، اشاره شود. برای این منظور، داده های مورد نظر در این پژوهش، جمله های تمثیلی کلام الهی است، تا با تحقیق و بررسی آن به مواردی از نشانه های دست یابی به معانی ثانوی کلام راه یافته شود. برای تبیین بهتر مطلب شاهد مثال هایی هم از شعر شیرین سخن حافظ به همراه تمثیل های قرآنی در دست یابی به اغراض ثانوی کلام همراه داشته ایم. نتایج حاصل نشان از آن دارد که، جایگاه و اهمیت موارد چندی هم چون: مبتدا، مخاطب، گوینده، صنایع بدیعی و بیانی وموسیقی کلام، تکرار صامت ها و مصوت ها و...در فهم معانی و اغراض ثانوی کلام می تواند مؤثر باشد.