نویسندگان

چکیده مقاله

پروین اعتصامی از شعر به عنوان ابزاری برای بهبود بخشیدن به شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی استفاده کرده است. حتی آموزه های تعلیمی در دیوان اشعار او تحت تأثیر این رویکرد قرار دارند. پروین در اشعار خود از جمله قصیدۀ «هنر و علم، کیمیاست»، به نوع بشر اهمیت می دهد و برای ارتقای سطح کیفی زندگی  انسان ها، مفهوم آفرینی می کند. او در تلاش است ارتباطی ژرف با مخاطبان خود برقرار نماید و اغراض اولیه و ثانویه ای را که در ذهن دارد، با آنان به اشتراک بگذارد. بررسی زمینه های اخلاقی و تعلیمی شعر مذکور با تکیه بر نظریه ارتباط کلامی یاکوبسن، مسأله و هدف تحقیق پیش روست. در تدوین مقاله سعی بر آن بوده که به روش توصیفی تحلیلی مطالب بررسی شود؛ این بررسی حاکی از آن است که نقش ترغیبی زبان در این سروده با هدف سوق دادن مخاطب به انجام ارزش های اخلاقی و دوری از کنش های غیر اخلاقی به کار گرفته شده است . شاعر با تکیه بر نقش همدلی زبان، جبهه ای متحد و همدل از هم فکران خود در برابر غیر (فقیه، قاضی و مفتی) ایجاد کرده و به آشکارسازی فساد آنها پرداخته است. نقش عاطفی، بیانگر چیرگی منِ اجتماعی پروین بر منِ فردی اوست. این مقوله باعث می شود تا استفاده از واژگان با بار معنایی اندوه آور در شعر پروین پرتکرار باشد. نقش ارجاعی، بیانگر واقعیت های علم آموزی در زندگی اجتماعی افراد است. کارکرد ارجاعی بافت برون متنی اشعار پروین، عمدتاً با شخصیت های اسطوره ای ایرانی و احادیث شیعی مرتبط بوده است. نقش ادبی نشانگر خلاقیت پروین در آشکار نمودن پلیدی ها و رذایل اخلاقی حاکم بر جامعه با کاربرد استعاره و تشبیه است. در این شعر، استفاده از رمز دینی دیو (حاکمیت) و سلیمان (انسان کامل) است.