نویسندگان

چکیده مقاله

ویرانه‌های بنای باشکوه ایوان مداین پیوسته منبع الهام شاعران بوده است. بُحتُری شاعر عرب (206-284) یکی از نخستین شاعرانی است که با دیدن عظمت این بنا شعری در وصف آن سرود. در ادبیات فارسی نامدارترین شعری که در واکنش به دیدار از کاخ مداین سروده شده است قصیده «ایوان مداین» سروده خاقانی، (581-520) است. سده‌ها پس از خاقانی، میرزاده عشقی (1303-1273) نیز، پس از دیدار از ویرانه‌های این بنای باشکوه یک اُپرا زیر عنوان «رستاخیز شهریاران ایران» با الهام گرفتن از این بنا سرود. رویکرد ادبی بینامتنیت، که برگرفته از یافته‌های زبان‌شناسی نوین است، بر این اصل که هیچ متنی خودبسنده نیست بنا شده است. بر اساس این رویکرد ادبی، خوانش دقیق و نیز تعیین جایگاه هر اثر ادبی تنها با مقایسه آن با آثاری که پیش و یا پس‌ازآن آفریده‌شده‌اند امکان‌پذیر است. هدف پژوهش حاضر، که پژوهشی توصیفی تحلیلی است و به شیوه کتابخانه‌ای انجام‌شده است، مقایسه قصیده «ایوان مداین» خاقانی و اُپرای «رستاخیز شهریاران ایران» سروده میرزاده عشقی با به‌کارگیری نظریه بینامتنیت است. در این پژوهش، که بر تفاوت‌های این دو اثر تمرکز دارد، تلاش می‌شود با ذکر عواملی، مانند سبک شعری و جهان‌بینی متفاوت دو شاعر، و نیز تفاوت در زمانه‌ای که این دو شعر در آن سروده شده‌اند، تصویری کامل‌تر از آنچه پیش‌تر وجود داشته است از این دو شعر و شاعران آن‌ها ارائه شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که گرچه منبع الهام این دو اثر یکسان است، اما تماشای ایوان مداین دو احساس و اندیشه متفاوت را در این دو شاعر برمی‌انگیزاند و هرکدام از این دو شاعر با توجه به سبک شعری، جهان‌بینی ، و نیز ویژگی‌های زمانه‌ای که در آن می‌زیست، دیدگاه خاص خود را درباره ویرانه‌های باشکوه مداین بیان می‌کند.